DİŞ GICIRDATMA NEDİR?
Bruksizm, dişlerin istemsiz olarak sıkılması veya gıcırdatılmasıdır. İnsanların çoğu bunu eylemi gerçekleştirdiğinden habersizdir. Amerika Birleşik Devletlerinde 30-40 milyon civarında çocuk ve yetişkinde bruksizm görülmektedir.
Bazı kişilerde diş sıkma ve gıcırdatma sadece uyku esnasında oluyorken bazı kişilerde ise gün içersinde de olabilmektedir. Bunun, özellikle stres ve kaygıya bağlı olduğu düşünülmektedir. Stres, işini kaybetme veya sevdiği birinin ölmesi gibi üzüntülü ve ağrılı olaylar gibi birçok sebepten kaynaklanabilmektedir. Aynı zamanda yeni bir iş veya bebeğinin olması gibi neşeli olaylardan da meydana gelebilmektedir.
Bruksizmin değişik sebepleri vardır. Bazı uzmanlar bunu sadece bir alışkanlık olarak gözlemlemektedir. Dişlerde dudak açıklığı veya kapanış bozukluğu olduğu zaman, vücudun bir tepkisi olarak da olabilmektedir. Bruksizm aynı zamanda yüz bölgesindeki sinir ve kas hastalıklarının bir belirtisi de olabilmektedir. Nadir durumlar da ise depresyon tedavisinde kullanılan ilaçların yan etkisi olabilmektedir.
Şiddetli diş sıkma ve gıcırdatması olanlarda, diş dolgularında kırık veya dişlerde hasar görülmektedir. Dişlerin birbirine sürtünmesi ile dişlerin dış tabakası olan mine tabakası aşınmakta ve alt tabaka olan dentin tabakası açığa çıkabilmektedir. Bu da diş hassasiyeti ile sonuçlanabilmektedir.
RİSK FAKTÖRLERİ
Bruksizm riskini artıran faktörler şunlardır::
• Stres: Artan anksiyete veya stres, diş sıkmanın artmasına yol açabilir.
• Yaş: Bruksizm çocuklarda daha yaygındır ama yetişkinlikte azalmaktadır.
• Kişilik tipi: Agresif, rekabetçi veya hiperaktif kişilik örgüsü bruksizm riskini artırır.
• Bruksizme sahip aile üyeleri: Uyku bruksizmi aynı aile bireyleri arasında daha sık olabilir. Bruksizme sahipseniz ailenizde diğer üyelerde de bruksizm veya bruksizm hikâyesi olabilir.
• Diğer rahatsızlıklar: Parkinson hastalığı, bunama, gastroözofageal reflü hastalığı, epilepsi, uyku apnesi gibi uyku bağlantılı rahatsızlıklar ve dikkat eksikliği/hiperaktivite gibi bazı mental ve tıbbi rahatsızlıklar ile bağlantılı olabilir.
SEMPTOMLAR
Şu şikayetler sizde varsa sizde de diş gıcırdatması olabilir:
• Çene kaslarında ritmik kasılmalar
• Beraber uyuduğunuz kişilerin duyacağı kadar diş gıcırdatma sesi
• Sabahları donuk ağrılar
• Sert veya ağrılı çene kasları. Özellikle sabahları olmak üzere ağzın açılması sırasında ağrı gibi rahatsızlıklar
• Yüz bölgesinde uzun süreli ağrılar
• Aşınmış dişler, kırılmış dolgular ve yaralanmış diş etleri
• Ağrılı çene eklemi
• Bazı durumlarda diş sıkmasının neden olduğu alt çene bölgesinde şişlik.
TEŞHİS
Eğer yukarıdaki belirti ve şikâyetlere sahipseniz diş hekiminize başvurunuz. Diş hekiminiz sizde diş gıcırdatması olup olmadığını tespit edecek ve gereken tedavileri uygulayacaktır. Size stresin nedeni olan etkenler ve aldığınız ilaçlar gibi genel sağlık durumu ile ilgili sorular soracaktır. Şayet geceleri aynı odada başka birileri daha varsa bunlarla konuşmanızı isteyebilir. Geceleri uyku esnasında özellikle gıcırdatma sesleri olmak üzere uyku alışkanlığınızı soracaktır.
Doktorunuz çeneler ve çenelerin etrafındaki kasların muayenesi yapacaktır. Aynı zamanda dişlerinizde aşınmaları gözden geçirecektir. Bu muayene sırasında, doktorunuz çene kaslarınız ve çene ekleminizde duyarlılık var mı diye kontrol edecektir. Dişlerdeki kırklar, diş eksiklikleri ve düzensiz diş dizilimi de incelenecektir.
Şayet doktorunuz dişlerle ilgili bir probleme bağlı bruksizmden şüpheleniyorsa daha detaylı bir inceleme yapacaktır. Isırma esnasında alt ve üst dişlerin kapanışının kontrolüne ek olarak bruksizmin neden olduğu diş ve diş eti hasarı muayene edilecektir. Doktorunuz dişlerin ve çenelerin röntgenini de alabilir.
Çocukların yaklaşık %30’unda diş sıkma veya gıcırdatma vardır. En fazla ise 5 yaş altındaki çocuklarda bulunur. Eğer çocuğunuzda diş sıkması veya gıcırdatması varsa bu problemi aile diş hekiminize bildiriniz.
Beklenen süre
3 ile 10 yaş arasındaki bruksizmli çocukların yarısından fazlasında 13 yaşına kadar diş gıcırdatma olayı bitmektedir. Gençlerde ve erişkinlerde bruksizmin süresi etkene bağlıdır. Örneğin bruksizm strese bağlıysa ve stres kontrol altına alınamıyorsa uzun yıllar sürecektir. Fakat bruksizm dişsel problemlere bağlı ise dişlerdeki problemin çözümü sonrası geçecektir. Birkaç diş tedavi seansı sonrası düzelmeler olacaktır.
Önleme
Bruksizm tedavisi etkene göre değişkenlik göstermektedir:
• Stres: Eğer bruksizm strese bağlı ise diş hekiminiz veya doktorunuz rahatlamanıza yardımcı olabilecek psikoterapi, uygulamalı fizyopsikolojik geribildirim eksersizleri veya diğer yöntemler için sizi profesyonel bir danışmana yönlendirecektir. Diş hekiminiz diazepam gibi bir ilaç yazabilir. Bu kısa süreli kullanımlı ilaç, uyku öncesi kullanılarak rahatlamanıza ve gece uyku esnasında diş gıcırdatmanızın azalmasını sağlayacaktır. Kas gevşeticiler de çenelerde spazmları geçici olarak azaltacaktır. Hastaya özel hazırlanan plaklar gıcırdatmayı engeller. Bunlar fayda vermezse diş hekiminiz sizi bir çene cerrahına yönlendirecektir.
• Diş problemleri: Eğer bruksizm diş problemleri ile ilgili ise, diş hekimi diş dizilimindeki sorunları düzeltecektir. Şiddetli vakalarda dişlerin çiğneyici yüzeylerini tekrardan şekillendirmek için onley veya porselen kaplamaların kullanımı gerekebilir. Dişlerinize ve ağzınıza uyumlu ağız koruyucu veya ısırma splinti de yapılabilir. Bu dişlere gelen daha ileri zararları önlemeye yardımcı olacaktır. Bazı vakalarda bu tedavi dişleri ve kasları tekrardan düzenlemeye yardımcı olur.
• İlaçlar: Bruksizm antidepresan bir ilacın yan etkisine bağlı gelişti ise bazı seçenekleriniz var. Doktorunuza durumu bildirdiğinizde ilacınızı değiştirebilir.
Prognoz
Herhangi bir tedavi işlemi görmese bile bruksizmli çocukların yarısından fazlasında 13 yaşına kadar bu sorun geçecektir. Bu sürede de diş hekiminiz dişlerin aşınmasını önlemek için gece plağı yapabilir. Doğru şekilde kullanıldığı zaman bu aparey oldukça etkilidir. Gençler ve yetişkinlerde ise bruksizm uygun bir şekilde ve zamanında tedavi edilirse sonuç oldukça iyidir.
Bruksizmin Botulinum Toksin (Botoks) ile tedavisi
Botulinum toksini olarak bilinen Botulinum Toksin Tip A ile tedavi; çene ağrıları, baş ağrıları ve diğer bruksizm ile ilintili problemlerin rahatlamasında oldukça etkili olmaktadır. Bruksizmde Botulinum toksin ile tedaviler çene çizgileri ile ilgili görünümü de yumuşatmaktadır.
Botulinum toksini ve geleneksel bruksizm tedavileri
Son zamanlarda, Botulinum toksini, kas aktivitesi ve spastisitesini hedef alarak ve tedavi ederek ideal bir tedavi durumuna gelmiştir. Anti-inflamatuar ilaçlar ve diğer diş apareyleri gibi diğer tedaviler problemin kaynağını bulamamaktadır. Her ne kadar dental apareyler bruksizmli hastalarda geceleri dişleri zararlardan korusa da, diş sıkmasının ağrılı yan etkilerini bitirme de yetersiz kalabilirler.
İşlem
Masseter kasına (çeneyi hareket ettiren büyük kas) direkt olarak Botulinum toksininin küçük dojlarla enjekte edilmesiyle kas istemsiz olarak yapılan çenenin sıkılması ve dişlerin gıcırdatılmasını durdurmak için yeterince zayıflayacaktır. Kas önemli ölçüde rahatlar ve sıkmaya bağlı dişlerdeki aşınma ve yıpranmalar azalır. Temporomandibular eklemdeki (çene eklemi) hasar ve baş ağrıları da azalacak veya geçecektir. Çiğneme ve yüz ifadeleri gibi istemli hareketler botoks ile hiçbir şekilde etkilenmemektedir.
Bruksizmde Botulinum toksininin etkisi
Her ne kadar Botulinum toksin enjeksiyonları bruksizm için tam çare olmasa da bazı hastalarda rahatsızlık veren semptomları etkili şekilde kontrol altına almada gece plağından daha etkili olmaktadır. Bruksizmde Botulinum toksininin kullanımı 3-4 ay kadar etkili olmaktadır.
Bruksizm tedavisinde akupunktur
Meditasyon, aromaterapi ve akupunktur gibi alternatif ve bütünleyici tedaviler son zamanlarda artan bir popülarite kazanmıştır. Tıbbi konularda daha homeopatik çözümlere dönmenin sayısız nedenleri vardır ama temel olarak iki neden; sağlık hizmetlerinin artan maliyeti ve daha doğal yöntemlerin istenmesidir. Bruksizm konusunda da böyle bir tedavi yöntemine ilgi vardır.
Akupunktur nasıl yapılır?
Bu tedavi birkaç farklı seviyede yapılır ve hem fiziksel hem de mnetal değişik sağlık durumlarının tedavisinde etkilidir. Akupunktur felsefesine göre, insan vücudunda 12 çift 2 de tek olmak üzere 14 meridyen vardır. (Ayrıca ekstra meridyenler de bulunmaktadır.) Bu meridyenlerin üzerinde de 360 tane akupunktur noktası bulunmaktadır. Son yıllarda yapılan araştırmalarda bu noktalara bin tane yeni ekstra nokta daha ilave edilmiştir. İnsanın doğuşundan itibaren vücudunda var olan ve Çi (Qi) adı verilen hayat enerjisi, bu meridyenlerden bir ömür boyu akmaktadır. Bu meridyenler bloke olduğu zaman, Çi insan vücudunda akamaz ve hastalıklar oluşur. Akupunkturda steril ince iğneler vücudun belirli bölgelerine batırılır ve Çi’nin akımı düzenlenir ve vücudun dengesi restore edilir.
Bruksizmde neden akupunktur kullanılır?
Diş sıkma ve gıcırdatma hem mental hem de fiziksel sebeplerden kaynakladığı için akupunktur kullanımı bruksizmin neden olduğu ağrıyı tedavi ederek zihni ve vücudu rahatlatır. Zihnin rahatlamasına odaklanarak dışsal ve içsel sorunların neden olduğu stresin rahatlamasına yardımcı olabilir: akupunkturistin çalışması sırasında karşılaştığınız anksiyete ve stres zihinden uzaklaştırılır ve yerine huzur verici görüntü ve hafızaya konsantre olunur.
Zihninizi temizlemek ile mücadele ediyorsanız her anlamda odaklanmayı deneyin: havayı koklamak için derin nefes alın, etrafındaki farklı duyuları hissetmek için cildinize odaklanın, her detayı görebilmek için önünüzdeki resme iyice bakın. Rahat olmak, hissedebileceğiniz fiziksel sorunların tedavisinde akupunkturiste yardımcı olabilir. Ayrıca baş ağrısı ve çene ağrısı gibi mevcut olan fiziksel semptomlara yardımcı olmasının yanında akupunktur ile gelen rahatlama sonraki bruksizme de yardımcı olabilir. Geceleyin dişlerin gıcırdatılmasına ile meydana gelen herhangi bir ağrının rahatlamasına yardım etmek için uyandığınız zaman akupunktur seansınız sırasında kullandığınız meditasyon teknikleri ile pratik yapın ve bruksizm önlemek için yatağa gitmeden önce rahatlamaya çalışın.
Akupunkturun herhangi bir yan etkisi var mı?
Hayır. Akupunktur gibi holistik ve doğal tedavilerin en önemli özelliklerden biri vücuda yan etkileri olan yabancı ve zararlı kimyasalların verilmemiş olmasıdır. Akupunkturist steril iğneler kullandığı sürece akupunktur tedavisinde herhangi bir fiziksel ve mental risk yoktur. Gece plağı kullanımı, ağrı kesici ilaçların alınması ve destekleyici meditasyon tekniklerinin pratiği gibi diğer bruksizm tedavilerine de devam edebilirsiniz. Çoğu ilaçların tersine akupunktur ile ilaç etkileşimleri olmamaktadır.